آشنایی با سوره های قرآن - سوره مبارکه روم

فضیلت و خواص سوره روم
روم، سی امین سوره قرآن است که مکی و 60 آیه دارد.
در فضیلت سوره روم از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده: هر کس سوره روم را بخواند ده برابر تمامی فرشتگانی که خداوند را در بین زمین و آسمان تسبیح گفته اند حسنه به او داده می شود و هر آنچه که در روز یا شبش از دست داده دوباره به دست می آورد.
پاورقی 1. مجمع البیان، ج8، ص42.
به قرائت این سوه در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده است. در روایتی از امام صادق علیه السلام روایت شده: هر کس سوره های عنکبوت و روم را در شب بیست وو سوم ماه رمضان قرائت نماید به خدا قسم او از اهل بهشت است و پس از گفتن این جمله فرمودند: اینکه قسم یاد کردم هر کس در این شب این سوره ها را بخواند اهل بهشت است هیچ استثنایی نمی کنم و نمی ترسم که خداوند به خاطر سوگند و عدم استثنای در ان برای من گناهی بنویسد. زیرا مطمئن هستم که این دو سوره نزد خداوند جایگاهی بزرگ دارد.
پاورقی 2. ثواب الاعمال، ص109.
در روایتی دیگر از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله آمده است علت اینکه حضرت ابراهیم علیه السلام به نام خلیل الله نامیده شد قرائت آیات 17و 18 سوره روم است.
پاورقی 3. مستدرک الوسائل، ج5، ص394.

آثار و برکات سوره
1. راه دستیابی به خوبی ها
خواندن سه بار آیات 17و18 سوره روم در عصر و صبح مستحب است. امام علی علیه السلام فرموده است: هر کس در عصر سه بار بگوید: فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون و له الحمد فی السماوات و الارض و عشیا و حین تظهرون هیچ خیر و خوبی ای در ان شب از او فوت نمی شود و همه بدی ها و شرور، آن شب از او برداشته می شود و هر کس صبحگاه سه بار این آیات را بخواند نیز چنین بهره ای می برد.
پاورقی 4. امالی شیخ صدوق، ص674.
این دو ایه شریفه بسیار ارزشمند است که پیامبر صلی الله علیه واله به کسی که این دو آیه را همواره زمزمه می کند وعده بهشت داده است
پاورقی 5. مجمع البیان،ج7، ص51.

محتواى سوره روم
از آنجا که این سوره مطابق مشهور تماما در مکه نازل شده است، محتوا و روح سوره‏هاى مکى در آن منعکس مى‏ باشد، یعنى بیش از همه چیز بحث از مساله مبدء و معاد مى ‏کند، چرا که دوران مکه دوران آموزشى اعتقادات اصیل اسلامى، توحید و مبارزه با شرک، و توجه به معاد و دادگاه رستاخیز بود، و در لابلاى این مباحث مطالب دیگرى در ارتباط با آنها نیز مطرح شده است.
در حقیقت مطالب این سوره را در هفت بخش مى ‏توان خلاصه کرد.
1. پیشگوئى از پیروزى رومیان بر ایرانیان در جنگى که در آینده درگیر مى ‏شد، به مناسبت گفتگوئى که میان مسلمانان و مشرکان در این زمینه روى داده بود که مشروح آن به خواست خدا خواهد آمد.
2. گوشه‏اى از طرز فکر و چگونگى حالات افراد بى‏ ایمان، و سپس تهدیدهائى نسبت به آنها در مورد عذاب و کیفر الهى در رستاخیز.
3. بخش مهمى از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاک، نظام زوجیت و آفرینش همسران براى انسانها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا.
4. سخن از توحید فطرى بعد از بیان دلائل آفاقى و انفسى براى شناخت خدا.
5. بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بى ایمان و گنهکار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها.
6. اشاره‏اى به مساله مالکیت و حق ذى القربى و نکوهش از رباخوارى.
7. بازگشت مجددى به دلائل توحید و نشانه‏هاى حق و مسائل مربوط به معاد.
روى هم رفته در این سوره همچون سوره‏هاى دیگر قرآن مسائل استدلالى و عاطفى و خطابى چنان بهم آمیخته شده است که معجون کاملى براى هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است.

داستان های سوره
شرط بندى ابوبکر با مشرکین بعد از نزول آیه تحریم قمار بوده است.
باز در بعضى از آن روایات آمده که ابوبکر وقتى بر سر غلبه روم با مشرکین قمار زد، شرطى از ایشان گرفت، و آن عبارت بود از صد شتر چاق و فربه، و آن را نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم آورد، حضرت فرمود این حلال نیست، صدقه اش بده.
آنچه همه روایات در آن اتفاق دارند این است که: ابوبکر با مشرکین شرط بسته، و شرط را برد، و این شرط بندى و قمار به اشاره رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم بوده، بعد توجیه کرده اند به اینکه این جریان قبل از نزول حرمت قمار بوده، چون قمار با شراب در یک آیه تحریم شد، و آن اواخر عمر رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم بود.
و لیکن ما در تفسیر آیه تحریم شراب و قمار گفتیم که شراب از همان اول بعثت حرام بوده، و حرمت آن و زنا در دین جدید معروف بوده.
علاوه بر این خمر و میسر - که همان شراب و قمار باشد به نص آیه بقره که مى فرماید: (یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر) اثم هستند، و (اثم) به نص آیه اعراف که فرموده: (قل انما حرم ربى الفواحش ما ظهر منها وما بطن و الاثم و البغى) حرام است و با در نظر داشتن این که سوره اعراف از سوره هاى قدیمى قرآن است که در مکه نازل شده محال است که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم به ابى بکر اشاره کرده باشد که با مشرکین قمار و شرط بندى کند.
و به فرض هم که حرمت قمار در اواخر عمر رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم نازل شده باشد، اشکال دیگرى که بر این روایات وارد است، این کلام رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم است که به ابى بکر فرموده باشد: این حرام است، ببر و صدقه بده، چون این حرف را با هیچ یک از موازین فقهى نمى شود تصحیح کرد، مگر چیزى که مال مردم و حرام است مى شود صدقه داد؟ آن گاه براى رفع این اشکال دست و پاى زیادى زده اند، ولى هر چه بیشتر دست و پا کرده اند اشکال بزرگتر شده است، اشکال دیگرى که به روایت وارد است این است که: فارسیان را بت پرست دانست در حالى که فارسیان هر چند مشرک بودند اما بت براى خود درست نکرده بودند.
و در تفسیر قمى در ذیل آیه (یعملون ظاهرا من الحیوه الدنیا و هم عن الاخره هم غافلون) گفته: یعنى دنیاى حاضر را مى بینند، و درباره آخرت، خود را به غفلت مى زنند.
و در خصال آمده که از امام صادق از معناى آیه (اولم یسیروا فى الارض) پرسیدند، فرمود: یعنى آیا در قرآن نظر نمى کنند.
و در تفسیر قمى در ذیل جمله: (و یوم تقوم الساعه یومئذ یتفرقون) گفته: یعنى به سوى جهنم و بهشت.

منبع:ام الکتاب