فضیلت و خواص سوره ملک
شصت و هفتمین سوره قرآن کریم است که مکی است و 30 آیه دارد. نام دیگر این سوره - المنجیه - و - الواقعیة - می باشد.
/پاورقی 1. درمان با قرآن، ص 122./
از رسول خدا صلی الله علیه آله و سلم روایت شده است: هر کس در شب سوره ملک را قرائت کند اجری مانند احیای شب قدر را خواهد داشت.
/پاورقی 2. مجمع البیان، ج 10، ص 66./
و ایشان خود هر شب پیش از خواب این سوره را قرائت می کردند.
/پاورقی 3. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 306./
ایشان در روایتی دیگر فرموده اند: دوست دارم که سوره ملک در قلب هر مؤمنی باشد
/پاورقی 4. کنزالعمال، ص 2648./
همچنین فرمودند: بدانید سوره ملک از طرف قاری و صاحب این سوره در روز قیامت مجادله می کند و برای او طلب آمرزش و مغفرت می کند.
/پاورقی 5. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 366./
یکی از ارزش ها وبرتری های این سوره نجات دهندگی ان است. ابن عباس می گوید: مردی بر روی قبری نشست در حال که نمی دانست آنجا قبری است.و سوره ملک را قرائت نمود ناگاه صدایی بلند شنید که می گوید: این سوره نجات دهنده است. این مطلب را به عرض پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم رساندند ایشان فرمود: این سوره نجات دهنده از عذاب قبر است.
/پاورقی 6. الدعوات، ص 279./
امام باقر علیه السلام نیز در فضیلت این سوره فرمودند: سوره ملک، سوره مانعه است و مانع از عذاب قبر می شود و در تورات نیز سوره ملک نوشته شده است.هر کس در شب ها این سوره را قرائت نماید عملی زیاد و پاک و نیکو به جا آورده است. و از گروه غفلان نوشته نمی شود. من پس از نماز عشای خود به حالت نشسته آن را قرائت می کنم و پدرم امام سجاد علیه السلام در شب و روز این سوره را قرائت می کرد. هر کس ان را قرائت کند هنگامی که نکیر و منکر از جانب پاهایش وارد قبرش می شوند پاهایش به این دو فرشته می گویند: شمارا به بالاتر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به روی ما ایستاد و سوره ملک را در رشب و روز قرائت می کرد و اگر از جانب شکم و سینه اش بیایند به آنها گفته می شود که شما را به این بنده راهی نیست؛ زیرا او، سینه اش را جایگاه سوره ملک قرار داده است و اگر نکیر و منکر از جانب سرش بیایند زبانش به آن دو می گوید: شما را به پایین تر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به وسیله من سوره ملک را هر شب و روز قرائت می کرد.
/پاورقی 7. الکافی، ج 2، ص 633./
آثار و برکات سوره
1. امنیت
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: در کتاب خدا سوره ای است که سی آیه دارد و هر کس پیش از خوابیدن آن را قرائت کن خداوند برای او سی حسنه می نویسد و سی گناه از او را پاک می کند و سی درجه بر دجات او می افزاید و فرشته ای از فرشتکان خدا مأمور می شود تا بال هایش را بر روی او بگسترد و او را از هر بدی و آفتی نگه دارد تا از خواب بیدار شود و این سوره از جانب صاحبش در روز قیامت مجادله می کند و آن سوره ملک است.
/پاورقی 8. کنزالعمال، ح 2708./
امام صادق علیه السلام نیز در این باره فرمودند: هر کس سوره ملک را در نماز واجب خود یا پیش از آنکه بخواند قرائت نماید تا صبح در امان الهی خواهد بود تا وارد بهشت شود.
/پاورقی 9. ثواب الاعمال، ص 119./
2. شفاعت و بخشش
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: سوره در قرآن است که سی آیه دارد و فرد قرائت کننده خود را آنقدر شفاعت می کند تا او را ببخشند و آن سوره ملک است.
/پاورقی 10. الدر المنثور، ج 6، ص 246./
همچنین فرموده اند: هر کس سوره ملک را قرائت کند نجات دهنده او از عذاب قبر است و به اجری همانند کسی که شب قدر را احیا داشته است اعطا می شودو هر کس این سوره را حفظ کند. انیس و مونس او در قبر خواهد شد و او را از هر حادثه و عذاب در قبر نگه می دارد او را به خدا نزدیک می کند تا اینکه وارد بهشت شود در حالی که از وحشت قبر در امان است.
/پاورقی 11. تفسیرالبرهان، ج 5، ص 433./
3. غفران برای اموات
قرائت قرآن و هدیه کردن ثواب آن به گذشتگان، موجب رفع گرفتاری های آخرتی آنها و مغفرت و بخشش برای ایشان خواهد بود. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این باره فرموده است: هر کس سوره ملک را قرائت کن وبه برداران خود که در گذشته اند هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آنها خواهد رسید و در عذاب گناهان ایشان تخفیف داده می شود و مایه انس ایشان در قبر می شود.
/پاورقی 12. همان./
از حضرت صادق علیه السلام نیز روایت شده: هر کس سوره ملک را برای میتی بخواند از عذابی که در آن است تخفیف داده می شود و اگر قرائت کننده به اموات هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به انها می رسد.
/پاورقی 13. همان./
4. دندان درد
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: هر کس که دندانش درد می کند انگشتش را بر دندانی که درد می کند بگذارد و آیه - 23 سوره ملک - را هفت مرتبه بخواند.
/پاورقی 14. مکارم الاخلاق، ص 405./
محتوای سوره ملک
این سوره که سرآغاز جز ۲۹ قرآن مجید است از سوره هایی است که بنابر مشهور، تمام آن در مکه نازل شده، همانگونه که غالب سوره های این جز مکی است، بلکه به گفته بعضی از مفسران تمام سوره های این جز مکی است به عکس سوره های جز قبل که مدنی بود، ولی چنانکه خواهیم گفت: سوره دهر (یا سوره انسان) از این قاعده مستثنی است و در مدینه نازل شده است. سوره (ملک) که نام دیگرش سوره (منجیة) (نجاتبخش) و نام سومش (واقیة) یا (مانعة) است (زیرا تلاوت کننده خود را از عذاب الهی یا عذاب قبر نگاه می دارد) از سوره های بسیار پرفضیلت قرآن می باشد، و مسائل زیادی در آن مطرح شده که عمدتا بر سه محور دور می زند. ۱. بحثهائی پیرامون (مبدا) و صفات خداوند، و نظام شگفت انگیز خلقت مخصوصا آفرینش آسمانها و ستارگان، و آفرینش زمین و مواهب آن، و همچنین آفرینش پرندگان، و آبهای جاری و آفرینش گوش و چشم و ابزار شناخت. ۲. بحثهائی پیرامون (معاد) و عذاب دوزخ، و گفتگوهای ماموران عذاب با دوزخیان، و مانند آن.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۴ صفحه ۳۱۲./
۳ . انذار و تهدید کافران و ظالمان به انواع عذابهای دنیا و آخرت. و به گفته بعضی از نظر محور اصلی تمام سوره را همان مالکیت و حاکمیت خدا تشکیل می دهد که در نخستین آیه آمده است.
داستان سوره
بحث روایتی (روایاتی در ذیل جمله: (لیبلوکم ایکم احسن عملا) و در ذیل برخی دیگر از آیات گذشته)
در کافی به سند خود از سفیان بن عیینه از امام صادق علیه السلام روایت کرده که در ذیل آیه (لیبلوکم ایکم احسن عملا) فرموده منظور این نیست که معلوم کند کدامیک بیشتر عمل می کنید، بلکه منظور این است که معلوم کند عمل شما کدامش صواب تر و درست تر است، و درستی عمل به خشیت از خدا و نیت صادقه است، (خلاصه منظور مقدار نیست بلکه کیفیت است).
آنگاه فرمود: و مهم هم همان کیفیت است، انجام خود عمل خیلی دشوار نیست، این دشوار است که انسان آن را خالص انجام دهد، و همچنان خالص باقیش بدارد، و آگاه باشید که عمل خالص آن عملی است که نخواهی مردم تو را در برابر آن بستایند، و جز خدا کسی را منظور نداشته باشی. آری نیت مهم تر از عمل است، آگاه و هوشیار باشید که ارزش عمل به همان نیت است. و در پایان این آیه را تلاوت کردند: (کل یعمل علی شاکلته) یعنی هر کسی بر نیت خود عمل می کند.
و در مجمع البیان آمده که ابو قتاده گفت: من از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم از جمله (ایکم احسن عملا) پرسیدم، که منظور از آن چیست؟ فرمود: منظور این که کدام یک از شما عقل بهتری دارید. آنگاه فرمود: عقل آن کس از شما کاملتر است که خوفش از خدا بیشتر باشد، و بهتر در اوامر و نواهی او نظر کند، هر چند که عمل مستحبی او کمتر باشد.
و نیز در همان کتاب از ابن عمر نقل کرده که گفت: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم آیه (تبارک الذی بیده الملک... ایکم احسن عملا) را تلاوت کرد، و در معنای جمله آخر فرمود: یعنی کدامتان از حرامهای خدا بیشتر می پرهیزد، و واجبات خدا را سریع تر انجام می دهد.
و در تفسیر قمی در ذیل آیه شریفه (الذی خلق سبع سموات طباقا) آمده که یعنی روی هم قرار گرفته اند.
و در همان کت اب درباره جمله (من تفاوت) فرموده: یعنی از فساد. و نیز در همان کتاب در ذیل جمله (ثم ارجع البصر) آمده که: در ملکوت آسمانها و زمین نظر بیفکن.
و در همان کتاب درباره جمله (بمصابیح) آمده که: یعنی به ستارگان.
و در همان کتاب درباره جمله (سمعوا لها شهیقا) آمده: یعنی صدای افتادن در آتش را می شنوند.
و در همان کتاب در رابطه با جمله (تکاد تمیز من الغیظ) آمده: یعنی غیظ بر دشمنان خدا.
و در همان کتاب درباره جمله (و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر) آمده که فرمود: منظور این نیست که گوشها نشنیدند، و فهم ها درک نکردند، نه، هم شنیدند و هم درک کردند، ولی اطاعت نکردند و نپذیرفتند، دلیل بر اینکه هم شنیدند و هم فهمیدند این است که می فرماید: (فاعترفوا بذنبهم فسحقا لاصحاب السعیر).
مولف: معنی این آیه دلالت دارد بر اینکه منظور از نشنیدن و تعقل نکردن همان اطاعت نکردن و نپذیرفتن بعد از شنیدن و فهمیدن است، و خدای تعالی همین جمله (اگر می شنیدیم و می فهمیدیم) را اعتراف به گناه خواند، و معلوم است که وقتی عملی گناه می شود که فاعلش به بدی آن عمل علم داشته باشد، یا علم سمعی یعنی دلیل نقلی، و یا علم عقلی یعنی دلیل عقلی.
بحث روایتی (روایتی دال بر اینکه قلب بر چهار قسم است، درذیل آیه (افمن یمشی مکبا علی وجهه...)
در کافی به سند خود از سعد از ابی جعفر علیه السلام روایت کرده که فرمود: قلب چهار قسم است،
قلبی است که در آن هم نفاق است و هم ایمان، و قلبی است به کلی منکوس و زیر و رو شده، و قلبی است مطبوع و مهر شده، و قلبی است از هر، پرسیدم قلب ازهر کدام است؟ فرمود قلبی است که در آن نوری چون چراغ هست.
و اما قلب مطبوع قلب منافق است، و قلب از هر قلب مؤ من است، اگر خدا به او نعمتی دهد شکر می گزارد، و اگر مبتلایش کند صبر می کند. و اما قلب منکوس قلب مشرک است، آنگاه این آیه را در معنای قلب منکوس تلاوت کرد: (افمن یمشی مکبا علی وجهه اهدی امن یمشی سویا علی صراط مستقیم)، و اما قلبی که هم نفاق در آن هست و هم ایمان قلب مردمی است که در طایف بودن د، اگر اجل یکی از آنها در حال نفاق می رسید، هلاک شده بود، و اگر در حال ایمان می مرد نجات می یافت.
مؤلف: این روایت را تفسیر برهان هم از ابن بابویه و او به سند خود از فضیل از سعد خفاف از ابی جعفر علیه السلام نقل کرده، در نقل وی آمده: قلب چهار قسم است تا آخر این حدیث نقل کرده و لیکن در (قلب ازهر) کلمه (انور) را زیادی دارد، (قلب ازهر انور).
و اما اینکه امام فرمود: (قلب مردمی که در طائف بودند) منظور از طائف چند فرسنگی مکه معظمه نیست بلکه منظور از طائف شیطانی است که بسیار به سراغ دل آدمی می آید، و پیرامون دل طواف می کند، همچنان که فرمود: (ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون)، پس معنای روایت چنین است که قومی با طائف شیطانی زندگی می کنند، و شیطان لحظه به لحظه پیرامون دلشان طواف می کند تا بمیرند، اگر در حالی که همان شیطان طوافگر با ایشان باشد بمیرند، هلاک شده اند، و اگر در حال ایمان بمیرند نجات یافته اند.
این را هم باید دانست که در اینجا روایاتی است که جمله شریفه (افمن یمشی مکبا علی وجهه...) را بر منحرفین از ولایت علی علیه السلام و پیروان ولایت او، و دوستانش تطبیق می کند، که البته جنبه تفسیر ندارد، بلکه از باب تطبیق کلی بر مصداق است.
شصت و هفتمین سوره قرآن کریم است که مکی است و 30 آیه دارد. نام دیگر این سوره - المنجیه - و - الواقعیة - می باشد.
/پاورقی 1. درمان با قرآن، ص 122./
از رسول خدا صلی الله علیه آله و سلم روایت شده است: هر کس در شب سوره ملک را قرائت کند اجری مانند احیای شب قدر را خواهد داشت.
/پاورقی 2. مجمع البیان، ج 10، ص 66./
و ایشان خود هر شب پیش از خواب این سوره را قرائت می کردند.
/پاورقی 3. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 306./
ایشان در روایتی دیگر فرموده اند: دوست دارم که سوره ملک در قلب هر مؤمنی باشد
/پاورقی 4. کنزالعمال، ص 2648./
همچنین فرمودند: بدانید سوره ملک از طرف قاری و صاحب این سوره در روز قیامت مجادله می کند و برای او طلب آمرزش و مغفرت می کند.
/پاورقی 5. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 366./
یکی از ارزش ها وبرتری های این سوره نجات دهندگی ان است. ابن عباس می گوید: مردی بر روی قبری نشست در حال که نمی دانست آنجا قبری است.و سوره ملک را قرائت نمود ناگاه صدایی بلند شنید که می گوید: این سوره نجات دهنده است. این مطلب را به عرض پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم رساندند ایشان فرمود: این سوره نجات دهنده از عذاب قبر است.
/پاورقی 6. الدعوات، ص 279./
امام باقر علیه السلام نیز در فضیلت این سوره فرمودند: سوره ملک، سوره مانعه است و مانع از عذاب قبر می شود و در تورات نیز سوره ملک نوشته شده است.هر کس در شب ها این سوره را قرائت نماید عملی زیاد و پاک و نیکو به جا آورده است. و از گروه غفلان نوشته نمی شود. من پس از نماز عشای خود به حالت نشسته آن را قرائت می کنم و پدرم امام سجاد علیه السلام در شب و روز این سوره را قرائت می کرد. هر کس ان را قرائت کند هنگامی که نکیر و منکر از جانب پاهایش وارد قبرش می شوند پاهایش به این دو فرشته می گویند: شمارا به بالاتر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به روی ما ایستاد و سوره ملک را در رشب و روز قرائت می کرد و اگر از جانب شکم و سینه اش بیایند به آنها گفته می شود که شما را به این بنده راهی نیست؛ زیرا او، سینه اش را جایگاه سوره ملک قرار داده است و اگر نکیر و منکر از جانب سرش بیایند زبانش به آن دو می گوید: شما را به پایین تر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به وسیله من سوره ملک را هر شب و روز قرائت می کرد.
/پاورقی 7. الکافی، ج 2، ص 633./
آثار و برکات سوره
1. امنیت
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: در کتاب خدا سوره ای است که سی آیه دارد و هر کس پیش از خوابیدن آن را قرائت کن خداوند برای او سی حسنه می نویسد و سی گناه از او را پاک می کند و سی درجه بر دجات او می افزاید و فرشته ای از فرشتکان خدا مأمور می شود تا بال هایش را بر روی او بگسترد و او را از هر بدی و آفتی نگه دارد تا از خواب بیدار شود و این سوره از جانب صاحبش در روز قیامت مجادله می کند و آن سوره ملک است.
/پاورقی 8. کنزالعمال، ح 2708./
امام صادق علیه السلام نیز در این باره فرمودند: هر کس سوره ملک را در نماز واجب خود یا پیش از آنکه بخواند قرائت نماید تا صبح در امان الهی خواهد بود تا وارد بهشت شود.
/پاورقی 9. ثواب الاعمال، ص 119./
2. شفاعت و بخشش
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: سوره در قرآن است که سی آیه دارد و فرد قرائت کننده خود را آنقدر شفاعت می کند تا او را ببخشند و آن سوره ملک است.
/پاورقی 10. الدر المنثور، ج 6، ص 246./
همچنین فرموده اند: هر کس سوره ملک را قرائت کند نجات دهنده او از عذاب قبر است و به اجری همانند کسی که شب قدر را احیا داشته است اعطا می شودو هر کس این سوره را حفظ کند. انیس و مونس او در قبر خواهد شد و او را از هر حادثه و عذاب در قبر نگه می دارد او را به خدا نزدیک می کند تا اینکه وارد بهشت شود در حالی که از وحشت قبر در امان است.
/پاورقی 11. تفسیرالبرهان، ج 5، ص 433./
3. غفران برای اموات
قرائت قرآن و هدیه کردن ثواب آن به گذشتگان، موجب رفع گرفتاری های آخرتی آنها و مغفرت و بخشش برای ایشان خواهد بود. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این باره فرموده است: هر کس سوره ملک را قرائت کن وبه برداران خود که در گذشته اند هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آنها خواهد رسید و در عذاب گناهان ایشان تخفیف داده می شود و مایه انس ایشان در قبر می شود.
/پاورقی 12. همان./
از حضرت صادق علیه السلام نیز روایت شده: هر کس سوره ملک را برای میتی بخواند از عذابی که در آن است تخفیف داده می شود و اگر قرائت کننده به اموات هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به انها می رسد.
/پاورقی 13. همان./
4. دندان درد
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: هر کس که دندانش درد می کند انگشتش را بر دندانی که درد می کند بگذارد و آیه - 23 سوره ملک - را هفت مرتبه بخواند.
/پاورقی 14. مکارم الاخلاق، ص 405./
محتوای سوره ملک
این سوره که سرآغاز جز ۲۹ قرآن مجید است از سوره هایی است که بنابر مشهور، تمام آن در مکه نازل شده، همانگونه که غالب سوره های این جز مکی است، بلکه به گفته بعضی از مفسران تمام سوره های این جز مکی است به عکس سوره های جز قبل که مدنی بود، ولی چنانکه خواهیم گفت: سوره دهر (یا سوره انسان) از این قاعده مستثنی است و در مدینه نازل شده است. سوره (ملک) که نام دیگرش سوره (منجیة) (نجاتبخش) و نام سومش (واقیة) یا (مانعة) است (زیرا تلاوت کننده خود را از عذاب الهی یا عذاب قبر نگاه می دارد) از سوره های بسیار پرفضیلت قرآن می باشد، و مسائل زیادی در آن مطرح شده که عمدتا بر سه محور دور می زند. ۱. بحثهائی پیرامون (مبدا) و صفات خداوند، و نظام شگفت انگیز خلقت مخصوصا آفرینش آسمانها و ستارگان، و آفرینش زمین و مواهب آن، و همچنین آفرینش پرندگان، و آبهای جاری و آفرینش گوش و چشم و ابزار شناخت. ۲. بحثهائی پیرامون (معاد) و عذاب دوزخ، و گفتگوهای ماموران عذاب با دوزخیان، و مانند آن.
/پاورقی . تفسیر نمونه جلد ۲۴ صفحه ۳۱۲./
۳ . انذار و تهدید کافران و ظالمان به انواع عذابهای دنیا و آخرت. و به گفته بعضی از نظر محور اصلی تمام سوره را همان مالکیت و حاکمیت خدا تشکیل می دهد که در نخستین آیه آمده است.
داستان سوره
بحث روایتی (روایاتی در ذیل جمله: (لیبلوکم ایکم احسن عملا) و در ذیل برخی دیگر از آیات گذشته)
در کافی به سند خود از سفیان بن عیینه از امام صادق علیه السلام روایت کرده که در ذیل آیه (لیبلوکم ایکم احسن عملا) فرموده منظور این نیست که معلوم کند کدامیک بیشتر عمل می کنید، بلکه منظور این است که معلوم کند عمل شما کدامش صواب تر و درست تر است، و درستی عمل به خشیت از خدا و نیت صادقه است، (خلاصه منظور مقدار نیست بلکه کیفیت است).
آنگاه فرمود: و مهم هم همان کیفیت است، انجام خود عمل خیلی دشوار نیست، این دشوار است که انسان آن را خالص انجام دهد، و همچنان خالص باقیش بدارد، و آگاه باشید که عمل خالص آن عملی است که نخواهی مردم تو را در برابر آن بستایند، و جز خدا کسی را منظور نداشته باشی. آری نیت مهم تر از عمل است، آگاه و هوشیار باشید که ارزش عمل به همان نیت است. و در پایان این آیه را تلاوت کردند: (کل یعمل علی شاکلته) یعنی هر کسی بر نیت خود عمل می کند.
و در مجمع البیان آمده که ابو قتاده گفت: من از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم از جمله (ایکم احسن عملا) پرسیدم، که منظور از آن چیست؟ فرمود: منظور این که کدام یک از شما عقل بهتری دارید. آنگاه فرمود: عقل آن کس از شما کاملتر است که خوفش از خدا بیشتر باشد، و بهتر در اوامر و نواهی او نظر کند، هر چند که عمل مستحبی او کمتر باشد.
و نیز در همان کتاب از ابن عمر نقل کرده که گفت: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم آیه (تبارک الذی بیده الملک... ایکم احسن عملا) را تلاوت کرد، و در معنای جمله آخر فرمود: یعنی کدامتان از حرامهای خدا بیشتر می پرهیزد، و واجبات خدا را سریع تر انجام می دهد.
و در تفسیر قمی در ذیل آیه شریفه (الذی خلق سبع سموات طباقا) آمده که یعنی روی هم قرار گرفته اند.
و در همان کت اب درباره جمله (من تفاوت) فرموده: یعنی از فساد. و نیز در همان کتاب در ذیل جمله (ثم ارجع البصر) آمده که: در ملکوت آسمانها و زمین نظر بیفکن.
و در همان کتاب درباره جمله (بمصابیح) آمده که: یعنی به ستارگان.
و در همان کتاب درباره جمله (سمعوا لها شهیقا) آمده: یعنی صدای افتادن در آتش را می شنوند.
و در همان کتاب در رابطه با جمله (تکاد تمیز من الغیظ) آمده: یعنی غیظ بر دشمنان خدا.
و در همان کتاب درباره جمله (و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر) آمده که فرمود: منظور این نیست که گوشها نشنیدند، و فهم ها درک نکردند، نه، هم شنیدند و هم درک کردند، ولی اطاعت نکردند و نپذیرفتند، دلیل بر اینکه هم شنیدند و هم فهمیدند این است که می فرماید: (فاعترفوا بذنبهم فسحقا لاصحاب السعیر).
مولف: معنی این آیه دلالت دارد بر اینکه منظور از نشنیدن و تعقل نکردن همان اطاعت نکردن و نپذیرفتن بعد از شنیدن و فهمیدن است، و خدای تعالی همین جمله (اگر می شنیدیم و می فهمیدیم) را اعتراف به گناه خواند، و معلوم است که وقتی عملی گناه می شود که فاعلش به بدی آن عمل علم داشته باشد، یا علم سمعی یعنی دلیل نقلی، و یا علم عقلی یعنی دلیل عقلی.
بحث روایتی (روایتی دال بر اینکه قلب بر چهار قسم است، درذیل آیه (افمن یمشی مکبا علی وجهه...)
در کافی به سند خود از سعد از ابی جعفر علیه السلام روایت کرده که فرمود: قلب چهار قسم است،
قلبی است که در آن هم نفاق است و هم ایمان، و قلبی است به کلی منکوس و زیر و رو شده، و قلبی است مطبوع و مهر شده، و قلبی است از هر، پرسیدم قلب ازهر کدام است؟ فرمود قلبی است که در آن نوری چون چراغ هست.
و اما قلب مطبوع قلب منافق است، و قلب از هر قلب مؤ من است، اگر خدا به او نعمتی دهد شکر می گزارد، و اگر مبتلایش کند صبر می کند. و اما قلب منکوس قلب مشرک است، آنگاه این آیه را در معنای قلب منکوس تلاوت کرد: (افمن یمشی مکبا علی وجهه اهدی امن یمشی سویا علی صراط مستقیم)، و اما قلبی که هم نفاق در آن هست و هم ایمان قلب مردمی است که در طایف بودن د، اگر اجل یکی از آنها در حال نفاق می رسید، هلاک شده بود، و اگر در حال ایمان می مرد نجات می یافت.
مؤلف: این روایت را تفسیر برهان هم از ابن بابویه و او به سند خود از فضیل از سعد خفاف از ابی جعفر علیه السلام نقل کرده، در نقل وی آمده: قلب چهار قسم است تا آخر این حدیث نقل کرده و لیکن در (قلب ازهر) کلمه (انور) را زیادی دارد، (قلب ازهر انور).
و اما اینکه امام فرمود: (قلب مردمی که در طائف بودند) منظور از طائف چند فرسنگی مکه معظمه نیست بلکه منظور از طائف شیطانی است که بسیار به سراغ دل آدمی می آید، و پیرامون دل طواف می کند، همچنان که فرمود: (ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون)، پس معنای روایت چنین است که قومی با طائف شیطانی زندگی می کنند، و شیطان لحظه به لحظه پیرامون دلشان طواف می کند تا بمیرند، اگر در حالی که همان شیطان طوافگر با ایشان باشد بمیرند، هلاک شده اند، و اگر در حال ایمان بمیرند نجات یافته اند.
این را هم باید دانست که در اینجا روایاتی است که جمله شریفه (افمن یمشی مکبا علی وجهه...) را بر منحرفین از ولایت علی علیه السلام و پیروان ولایت او، و دوستانش تطبیق می کند، که البته جنبه تفسیر ندارد، بلکه از باب تطبیق کلی بر مصداق است.
منبع:ام الکتاب
