وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَأُوْلَـئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
و باید از میان شما گروهی باشند که مردم را به نیکی بخوانند و به کارهای پسندیده فرمان دهند و از کارهای زشت و ناپسند بازدارند، و آنانند رستگاران. (104 سوره آل عمران)
امروز، روز چهارم ماه مبارک رمضان است و قصد داریم در جزء چهار به سراغ آیه 104 برویم و اندکی با پیام والای آن آشناتر بشویم.
این آیه یکی از مهمترین مسایل دینی را به ما گوشزد می کند و از اهمیت یک فرع بسیار مهم فقهی سخن می گوید.
مسأله، مسأله ی امر به معروف و نهی از منکر است. این مهم آنچنان در دنیای امروز کم رنگ شده که بسیاری آن را جزو واجبات به حساب نمی آورند و در حدّ یک عمل اختیاری که احیاناً دارای ثواب و پاداش است به آن می نگرند!!
در قرآن کریم به دفعات این امر مهم به مۆمنین تذکر داده شده است. بارها و بارها پیام "یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر" و یا "وأمر بالمعروف و انه عن المنکر" و ... در کتاب خدا دیده می شود.
جایگاه ویژه و اهمیت امر به معروف آن چنان است که دشمنان هم ساکت ننشسته اند و برای تخریب این اصل اصیل دینی به شیوه های مختلف اقدام کرده اند.
بد نیست بدانید سیستم جاسوسی انگلستان در قرن 18 شخصی به نام "مستر همفر" را روانه ایران نمود تا با القاء 2 شعار فاسد و مخرب، ریشه درخت امر به معروف و نهی از منکر را بخشکاند.
آن دو شعار عبارت بودند از: "عیسی به دین خود، موسی به دین خود" و "کسی را در گور دیگری نمی‌گذارند."
متأسفانه امروزه این شعار در میان جامعه تا حدّ زیادی نفوذ کرده و علاوه بر طیف عوام، برخی نخبگان هم از آن تأثیراتی پذیرفته اند و آن را شعار زندگی خود قرار داده اند. اما اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در فرهنگ اسلامی تا چه حد است؟
برای آشناتر شدن با جایگاه رفیع این اصل اساسی توجه شما را به روایاتی جلب می نمایم:
حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرمایند:
و ما اعمال البّر کلها و الجهاد فی سبیل الله عندالأمر بالمعروف و النّهی عن المنکر الا کنفثه فی بحر لجّی؛
همه کارهای نیک از جمله جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر همچون فوتی است(یا قطره ای از آب دهان) در میان دریایی عمیق. (نهج البلاغه صبحی صالح، ص 542)
پیامبر گرامی اسلام می فرمایند:
کسی که امر کند به کار خیری و یا نهی کند از کار بدی، یا دلالت کند کسی را به سوی خیری یا اشاره کند به آن، پس او شریک در آن کار خیر خواهد بود. و همچنین کسی که امر کند به کار بدی یا دلالت و اشاره کند به آن، پس او شریک در آن کار بد می باشد.
به زیبایی و وضوح در این دو روایت اهمیت این فریضه را درمی یابیم.
امر به معروف
امر به معروف مسأله ای نیست که بتوان آن را با ابلاغ و بخشنامه پیاده ساخت. مسأله ای است که مۆمنین باید یک به یک آن را در جامعه حاکم سازند و در انتشار آن، امت نقش اصلی را ایفا می نماید.
امام صادق از رسول خدا نقل می فرمایند که حضرت فرمودند:
به درستی که خدا دشمن می دارد مۆمن ضعیفی را که دین ندارد . عرض شد: کیست آن مۆمنی که دین ندارد؟ فرمود: آن کسی که نهی از منکر نمی‌کند.
تعبیر، تعبیر عجیبی است، نفرمودند انسانی که دین ندارد، بلکه فرمودند: مۆمنی که دین ندارد. شاید بدین معنا باشد که اگر کسی به این فریضه نپردازد، ایمان او دارای ضعف و نقص اساسی و جدی است.
هر چند امر به معروف دارای اهمیت زایدالوصفی است و همانگونه که عرض شد در ردیف برترین اعمال قرارداد، اما برای اجرای آن شروطی وجود دارد که آمر به معروف و ناهی از منکر باید بدان توجه داشته باشد:
از جمله شرایط آن:
1- علم به معروف و منکر است. یعنی اینکه بدانیم چه چیزی خوب و چه چیزی بد است و پس از آن به امر و نهی اقدام نماییم.
2- احتمال تأثیر داده شود. بدون احتمال تأثیر او ، نهی از انسان ساقط می شود.
3- بداند که انجام دهنده منکر پشیمان از کار خود نشده. پس اگر فهمید که نادم و پشیمان است از عهده او برداشته می شود.
4- خوف خطر و یا مفسده در آن دیده نشود.(برای اطلاع بیشتر به رساله توضیح المسایل مراجعه شود)
اگر در جامعه آحاد مردم نسبت به یکدیگر به این مهم بپردازند و آن را از گردن خود باز ننمایند، قطعاً شاهد انحرافات کمتری خواهیم بود.
اگر مادر نسبت به دختر خود، پدر نسبت به پسر خود، دوست نسبت به رفیق قدیمی و صمیمی اش و همه و همه خطاهای یکدیگر را متذکر شویم، زمینه های گناه و معصیت تا حدّ زیادی فروکش می کند و امید جهت اصلاح امور افزایش می یابد.
منبع:تبیان
