جزء هشتم قرآن کریم که از آیه 111 سوره انعام آغاز و به آیه 87 سوره اعراف ختم می شود ، در بردارنده آموزه ها و پیام های روح افزای الهی است که این نوشته تعدادی از آنها را نقل می کند.
بهشت
مگر پیام خدا به شما نرسید
براى آنکه تصور نشود اهل جهنم در حال غفلت مرتکب گناه شدند و راه حق را نشناختند و از روی جهل و نادانی سر از بیراهه درآوردند؛ آیه 130، بیان می‌دارد که به اندازه کافى هشدار به آنها داده شد و اتمام حجت گردیده است.
برای همین خداوند در روز قیامت به آنها مىگوید: اى جنیان و ای انسانها! آیا رسولانى از خودتان به سوى شما نیامدند؟ و آیات مرا بازگو نکردند؟ و درباره ملاقات چنین روزى به شما اخطار ننمودند؟ (یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالإِنسِ أَلَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِّنکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیَاتِی وَیُنذِرُونَکُمْ لِقَاء یَوْمِکُمْ هَـذَا)
آن روز که روز حق است و دروغ و کتمان معنا ندارد همگی در جواب می گویند: ما بر ضد خود گواهى مى دهیم و اعتراف مى کنیم که چنین رسولانى آمدند و پیام هاى تو را به ما رساندند؛ اما ما مخالفت کردیم (قَالُواْ شَهِدْنَا عَلَى أَنفُسِنَا)
سپس قرآن کریم به مهترین سبب انحراف و درنهایت جهنمی شدن آنها اشاره کرده و می فرماید: وَغَرَّتْهُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا .
به عبارتی دلایل کافى از طرف پروردگار در اختیار آنها بود و آنها می توانستند راه را از چاه بشناسند؛ ولى زندگى فریبنده دنیا، و زرق و برق وسوسه انگیز آن، آنها را فریب داد.
ده فرمان
آیات 151 و 152 به اصول محرمات در اسلام اشاره می کند.[1] این آیات، محرماتى که اختصاص به شریعت معینى از شرایع الهى نداشته [2] را ضمن بیانی کوتاه و پر مغز در ده قسمت بیان مى کند:
1. هیچ چیز را شریک و همتاى خدا قرار ندهید (أَلاَّ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا).
2. نسبت به پدر و مادر نیکى کنید (وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا).
3. فرزندان خود را به خاطر تنگدستى و فقر نکشید (وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلاَدَکُم مِّنْ إمْلاَقٍ).
4. به اعمال زشت و قبیح نزدیک نشوید، خواه آشکار باشد، خواه پنهان (وَلاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ).
5. دست به خون بى گناهان نیالایید ، مگر اینکه طبق قانون الهى اجازه قتل آنها داده شده باشد (وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ).
6. هیچ گاه جز به قصد اصلاح، نزدیک مال یتیمان نشوید تا هنگامى که به حد بلوغ برسند (وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ).
7. کم فروشى نکنید و حق پیمانه و وزن را با عدالت ادا کنید (وَأَوْفُواْ الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ).
8. به هنگام داورى یا شهادت و یا در هر مورد دیگری که سخنى مى گوئید ، عدالت را رعایت کنید و از مسیر حق منحرف نشوید؛ هر چند در مورد خویشان شما باشد (وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَى).
9. به عهد الهى وفا کنید و آن را نشکنید (وَبِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُواْ).
10. از این راه مستقیم من که راه توحید، راه حق و عدالت، راه پاکى و تقوا است پیروى کنید و هرگز در راه هاى انحرافى و پراکنده گام ننهید که شما را از راه خدا ، منحرف و پراکنده مى کند و بذر نفاق و اختلاف را در میان شما مى پاشد (وَأَنَّ هَـذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَن سَبِیلِهِ).
ایمان بی موقع و ایمان بی عمل
در آیه 158، سخن از زمانی است که عذاب نازل شده و یا مرگ آمده تا انسان را به سرای دیگر منتقل کند. در این حال، آوردن ایمان و یا داشتن آن برای دو گروه سودمند نیست و دردی از آنها دوا نخواهد کرد:
اول. بی ایمانی که برایش ممکن بوده ایمان بیاورد و نیاورده است (لاَ یَنفَعُ نَفْسًا إِیمَانُهَا لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ).
دوم. با ایمانی که برایش ممکن بوده عمل صالح انجام دهد و انجام نداده است (أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمَانِهَا خَیْرًا).
چنین کسانی را ایمانِ در موقع مرگ و یا در موقع دیدن عذابِ خدا سودی نخواهد داد؛ اما کسى که به میل و اختیار خود، ایمان آورده ولی اجل ، مهلتش نداده که عمل صالح انجام دهد و در حالِ ایمان کسب خیرى نماید ، آیه شریفه سخنی درباره او ندارد.[3]
ایمان
بنابراین ایمانِ نافع آن ایمانى است که اولاً از روى اختیار و رغبت باشد نه از ترس مرگ و خوف عذاب. ثانیاً به همراه آن ایمان اختیاری ، باید کار خیر کند و عمل صالح انجام دهد مگر آنکه فرصت آن را پیدا نکند؛ مثل کسی که ایمان بیاورد و لحظاتی بعد به شهادت رسد.
پاداشی ده برابر و عقوبتی عادلانه
در آیه 160سخن از پاداش و عقاب است و میزان آنها. قرآن کریم پاداش خیرات و حسناتی که به صحنه قیامت آورده می شوند را ده برابر اعلام کرده (مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا) و سزای گناهان و سیئات را کاملاً عادلانه و برابر با بدی انجام شده بیان می کند(وَمَن جَاء بِالسَّیِّئَةِ فَلاَ یُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا).
این ده برابر، مقداری است که در آیات دیگر به بیشتر از آن هم اشاره شده است؛ مانند آیه 173 سوره نساء که می فرماید: پاداششان را به طور کامل مى دهد و از فضل و احسانش بر آنان مى افزاید (فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَیَزیدُهُم مِّن فَضْلِهِ)
هر که بار خود را به دوش می کشد
جمعى از مشرکان کوتاه فکر خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله رسیدند و گفتند: تو از آئین ما پیروى کن، اگر بر خطا باشد، گناه تو ، به گردن ما. آیه 164 پاسخ مىدهد:
هیچ کسى جز براى خود عملى انجام نمىدهد و هیچ گنهکارى بار گناه دیگرى را به دوش نمىکشد :
(وَلاَ تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ إِلاَّ عَلَیْهَا وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى).
این آیه پاسخ به کسانی است که دیگران را دعوت به گناه می کنند و برای تشویق بیشتر و نیز راحت کردن خیال آنها چنین ضمانت می دهند که اگر این کار، گناهی داشت بر عهده ما؛ مانند کسی که به دیگری می گوید: تو روزه ات را بخور گناهش با من؛ یا به دخترش می گوید: تو حجابت را رعایت نکن گناهش با من.
این آیه با صراحت تمام، عواقب گناهی که از هر کس صادر می شود را متوجه خود او دانسته و بر چنین ادعایی خط بطلان می کشد.
با همان نعمتی که می دهد ، امتحان می کند
در آیه 165 که آخرین آیه سوره انعام است به اختلاف استعدادها و تفاوت و مواهب جسمانى و روحى مردم و هدف از این اختلاف و تفاوت اشاره کرده، مىگوید: و خداوند بعضى از شما را بر بعض دیگر درجاتى برترى داد تا به وسیله این مواهب و امکاناتی که در اختیارتان قرار داده است ، شما را بیازماید (وَرَفَعَ بَعْضَکُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّیَبْلُوَکُمْ فِی مَا آتَاکُمْ).
از این آیه روشن می شود اختلافی که از نظر استعداد، هوش، فکر و انواع ذوق ها و سلیقهها و حتى از نظر ساختار جسمانى در انسانها وجود دارد ، ضمن آنکه لازمه جامعه بشری است؛ برتری در این امور هرگز به معنای اجر و قرب ویژه نزد خداوند متعال نیست؛ بلکه هر چه را که خدا داده، در حقیقت ابزاریست برای آزمایش که آیا صاحب آن امتیاز و نعمت، وظیفه اش در برابر آن عطای الهی را به درستی انجام می دهد یا نه. که اگر به درستی از آن مواهب الهی بهره برد ثواب می برد و اگر نه؛ نه.
پی نوشت ها :
1. تفسیر نمونه 6/29
2. المیزان فی تفسیر القرآن 7/372
3. همان 7/389
منبع:تبیان
